Op zoek naar wegen van soberheid

De Veertigdagentijd krijgt een nieuw karakter. Het is niet langer een tijdelijke periode van soberheid. Nu is het een periode waarin we op zoek gaan naar wegen van blijvende soberheid. We zijn ons ervan bewust dat we ons leven niet op de gebruikelijke wijze kunnen voortzetten. We moeten ons welzijn zoeken in andere dan materiële zaken. Alleen wegen van soberheid leiden naar een duurzame toekomst, een toekomst met behoud van de schepping, een toekomst samen met alle mensen.

Tot voor kort onthielden we ons gedurende de Veertigdagentijd een korte tijd van een aantal genoegens. Met Pasen stopten we daarmee en pakten we ons normale leven weer op. Het was een oefening in zelfbeheersing en het gaf ons ruimte voor meer aandacht voor God en voor onze medemens. Daar was helemaal niets mis mee.

De afgelopen eeuw heeft ons een enorme welvaart gebracht. Wetenschap en techniek maakten een geheel nieuwe manier van leven mogelijk, een leven met veel comfort en met vele geneugten, een leven ook met weinig ziekte en een lange levensduur. Ons streven was erop gericht deze welvaart voor iedereen mogelijk te maken. Voor ons gevoel boden wetenschap en techniek onbeperkte mogelijkheden. De laatste vijftig jaar echter zijn we er gaandeweg achter gekomen dat dat niet het geval is. De aarde heeft beperkte mogelijkheden en onze manier van leven vraagt veel meer dan de aarde aan kan, waardoor we leven ten koste van de aarde. In plaats van te leven van de vruchten van de aarde, putten we haar uit en plunderen we de schepping.

Eerlijk delen is niet langer de ander optrekken naar ons niveau. Eerlijk delen is nu de ander geven van onze overvloed, afstand doen van onze bevoorrechte positie en werkelijk een deel van onze welvaart inleveren. Eerlijk delen is erkennen dat alle mensen dezelfde rechten hebben. Dit vraagt een flinke omslag in ons denken en in ons doen. Zo’n omslag vraagt om geleidelijkheid.

We moeten ons oefenen in het maken van eerst kleine stappen om vervolgens grotere stappen te kunnen doen. De Veertigdagentijd is de tijd bij uitstek voor dit oefenen om te komen tot blijvende veranderingen.

Soberheid is niet met een zuur gezicht rondlopen met het idee dat niets meer mag. Soberheid vraagt dat we ons op andere dan materiële zaken richten. In plaats van ons op het hebben te richten, kunnen we ons richten op het zijn, het zijn van de ander en het zijn van onszelf. Genieten van elkaar en er zijn voor elkaar gaat heel goed zonder de aarde uit te putten. Eten moet je toch, dus doe het samen en zorg voor gezelligheid. Samen genieten van cultuur, van de natuur en sporten kan ook in de directe eigen omgeving zonder grote hoeveelheden CO₂ uit te stoten.

Paus Franciscus heeft ons met de encyclieken Laudato si’ en Fratelli tutti op de noodzaak van soberheid gewezen. Dit leidt in de Kerk tot allerlei actie. In Nederland hebben de bisschoppen en de religieuze ordes en congregaties het initiatief genomen tot de Laudato Si’ Alliantie Nederland (zie www.laudato-si.nl).

Wereldwijd is de internationale koepel van katholieke hulpen ontwikkelingsorganisaties Caritas Internationalis ter gelegenheid van haar zeventigjarig bestaan de drie jaar durende campagne Together We gestart (zie www.caritas.org/togetherwe). Genoeg mogelijkheden om inspiratie op te doen om ook zelf stappen te zetten. Ik wens u een vruchtbare Veertigdagentijd toe.