Liefde in waarheid; 1 Tes 2,7b-9.13; Mt 23,1-12

De lezingen van vandaag zijn zeer verschillend van toon. Paulus laat zich hier kennen als een zachtmoedig man, “als een moeder die haar kinderen voedt en koestert”. Jezus daarentegen haalt fel uit tegen de Farizeeën. Hij zegt waar het op staat. Hij confronteert de mensen met de waarheid. Liefde en waarheid lijken hier tegenover elkaar te staan. Liefde en waarheid: het zijn twee centrale begrippen in ons geloof. Het geloof zoekt en verkondigt de waarheid. De essentie van deze waarheid is de liefde: God is liefde.

Ook in ons dagelijks leven, ons leven van dag tot dag kost het ons vaak moeite deze twee begrippen, liefde en waarheid op de juiste wijze bij elkaar te brengen. Maar al te vaak vervallen we in het ene of het andere uiterste. Op het ene moment moet koste wat kost de waarheid gezegd worden en dan weer bedekken we alles met de mantel der liefde. Hoe vinden de goede middenweg? Hoe brengen we liefde en waarheid bij elkaar?

Acht jaar geleden schreef paus Benedictus de encycliek Caritas in veritate: Liefde in waarheid. Deze encycliek is een vervolg op een encycliek van nu bijna vijftig jaar geleden: de encycliek Populorum progressio van paus Paulus VI over de ontwikkeling van de volkeren. Ook Caritas in veritate gaat over de sociale leer van de Kerk: hoe richten wij onze wereldwijde samenleving op een goede manier in. In Caritas in veritate staan de begrippen liefde en waarheid centraal. De liefde is het hart van de sociale leer van de Kerk. Alles komt voort uit de liefde van God, alles wordt er door gevormd en alles is er op gericht: God is liefde.

Vormgeving van deze liefde vraagt om waarheid. Liefde en waarheid kunnen niet zonder elkaar. Zonder waarheid wordt liefde sentimentaliteit, staat zij los van kennis en ervaring en is er geen sprake van solidariteit en verantwoordelijkheid. Liefde in waarheid vraagt naast liefdadigheid om gerechtigheid. De gerechtigheid is de maatstaaf voor het minimum. Je kunt niet iets aan een ander geven, waar de ander gewoon recht op heeft, wat in feite al zijn eigendom is. In het Nederlands noemen we dat ‘een sigaar uit eigen doos’. Daarnaast vraagt liefde in waarheid om gerichtheid op het bonum commune: het gemeenschappelijke goede, het algemeen belang. In onze geglobaliseerde wereld is dat het goede voor alle mensen.

Bij waarheid zonder liefde wordt alles enkel technologie en nuttigheid. Zonder liefde worden ontwikkeling en wetenschap onmenselijk. De liefde richt ze juist op de mens en de menselijke waardigheid. Liefde in waarheid vinden wij bij Jezus Christus. In Hem is liefde in waarheid werkelijkheid geworden. Hij roept ons op onze broeders en zusters in waarheid lief te hebben. Hijzelf is de Waarheid.

In Caritas in veritate gaat het om de uitwerking naar de samenleving van de volkeren in de huidige geglobaliseerde wereld. Maar we kunnen dit denken van paus Benedictus ook op ons eigen leven betrekken. Ook in ons eigen leven mogen liefde en waarheid nooit los van elkaar staan. We doen geen recht aan elkaar als we de waarheid niet onder ogen willen zien. We doen ook geen recht aan elkaar als we daarbij de liefde uit het oog verliezen. De waarheid spreken zonder liefde voor de ander is kil en zakelijk. Het kan de ander ernstig kwetsen en de verbondenheid met elkaar vernietigen. Liefde zonder waarheid kan zijn als een zachte heelmeester die stinkende wonden maakt.

We kennen allemaal het gezegde: een leugentje om bestwil. Hierbij gaat het er niet om dat de verteller er zo goed mogelijk vanaf komt. Het gaat erom dat de luisteraar niet onnodig gekwetst wordt. Het is niet altijd nodig om de volledige waarheid te vertellen. Het vertellen van de waarheid moet de ander dienen. Het vertellen van de waarheid is niet om de ander te belasten en ter opluchting van je eigen geweten. Dat past alleen wanneer de ander zich aanbiedt om jouw zorgen te kennen om ze met jou te dragen. Liefde in waarheid vraagt van ons dat we altijd het belang van de ander voor ogen hebben. Dat ons handelen en spreken gericht is op het goede voor de ander. Dan zijn wij in liefde en waarheid een dienaar voor de ander.

Vandaag besteden we aandacht aan de mantelzorgers in ons midden. Ook zij hebben te maken met keuzes betreffende liefde en waarheid. Wanneer is het liefdeloos en kil om je dierbare te zeggen dat hij of zij niet langer thuis kan blijven wonen? Hoe bespreek je de beperkingen van je dierbare op een liefdevolle wijze? Wanneer is het juist een daad van liefde om te besluiten dat jezelf niet meer in staat bent de juiste zorg te verlenen en dat er professionele hulp nodig is? Ook hierbij gaat het om een liefdevolle omgang met de waarheid. Ook bij de omgang met mensen met een verstandelijke beperking zijn dergelijke vragen voortdurend aan de orde.

Telkens weer wordt er van ons gevraagd liefde en waarheid bij elkaar te brengen. Ook onze waardering uitspreken voor wat een ander voor ons betekent, is zo’n daad van liefde in waarheid. Straks kunt u een bloem meenemen voor een u bekende mantelzorger. Ook onze speciale gasten van vandaag mogen een bloem meenemen voor de mensen die voor hen zorgen.

Tenslotte we vieren Willibrordzondag. We staan niet alleen stil bij de komst van het christendom naar Nederland. We realiseren ons ook de verdeeldheid die het christendom kent. Ook hier spelen liefde en waarheid een belangrijke rol. Zonder waarheid zijn we op zoek naar een goedkope eenheid. Zonder liefde vervallen we tot scherpslijperij en nog meer verdeeldheid. Ook in het oecumenische gesprek gaat het om liefde in waarheid. Amen.