Religie en geweld

Vorige week was ik bij een symposium over religie en geweld. Het werd georganiseerd door de Nederlandse Defensie Academie Breda en de Raad van Kerken in Nederland. Naast katholieken en protestanten waren er ook joden en moslims. De inleidingen waren van militairen en van religieuze leiders. Duidelijk werd, dat godsdiensten vooral vredelievend zijn. Maar zij kennen ook het recht geweld te gebruiken om het eigen leven te verdedigen.

Een militair stelde dat het oorlog is zodra er een gewapend conflict is. Een oorlogsverklaring is daarvoor niet nodig. Daarna ging hij een stap verder met: “Als de situatie als oorlog wordt ervaren, dan is het ook oorlog.” Het ging nog steeds om een gewapend conflict, maar mijn gedachten gingen vervolgens verder naar andere vormen van geweld.

Ik moest denken aan het verbranden van de Koran door een Amerikaanse dominee. Dat vind ik ook een vorm van geweld. Boekverbrandingen zijn voor iedere voorstander van vrije meningsuiting al een gruwel. Christenen ervaren het verbranden van de Bijbel als ernstiger dan de verbranding van een ander boek. Voor moslims is het verbranden van de Koran nog een graadje erger. Voor hen is de Koran het boekgeworden Woord van God; vergelijkbaar met Jezus Christus, het mensgeworden Woord van God. Katholieken kunnen de emotie van de moslims invoelen door het verbranden van de Koran te vergelijken met het verbranden van geconsacreerde Hosties, het Brood dat Christus zelf is. Overigens wil ik hiermee op geen enkele manier de moorddadige reacties van moslims in Afghanistan goedpraten.

Een andere vorm van geweld is de hetze tegen hoofddoekjes. Een dag na het symposium las ik dat de rechter het katholieke Don Bosco College in Volendam in het gelijk heeft gesteld. Zij mag leerlingen verbieden binnen de muren van de school een hoofddoekje te dragen. Ik vind dit werkelijk een gotspe. Vijftig jaar geleden zat ik zelf op een katholieke school. Op die school kreeg ik ook les van onderwijzeressen met hoofddoekjes. Wij noemden hen zusters en hun hoofdbedekking een sluier. Deze sluiers zijn zowel in betekenis als in oorsprong gelijk aan de hoofddoekjes van de moslimvrouwen. Wat gaat de school doen als een jonge katholieke non zich aandient om onderwijs te volgen?

Giovanni Bosco leefde in de negentiende eeuw in Turijn. Hij zette zich in voor jongeren en hun religieuze en sociale vorming. Zijn ideaal was een opvoeding zonder straf, maar via aanmoediging, persoonlijke aandacht en eerlijke liefde. Don Bosco had niet met moslims te maken, maar ik vrees dat de heilige met afkeuren naar de naar hem genoemde school kijkt.

Gewelddadigheid is mensen eigen. Religies dragen bij aan de beheersing van het geweld. Die taak geldt niet alleen oorlogsgeweld maar alle vormen van geweld.

Column in Telstar, 13 april 2011