Bovenbazen

Begin jaren ’70 was Maarten Toonder een populair schrijver. Ook ik heb een rijtje Bommelboeken in mijn boekenkast staan. Onlangs werd ‘De slijtmijt’ opnieuw uitgegeven. Dit keer met een inleiding door Maarten Schinkel, economieredacteur van NRC Handelsblad. Hij verbindt dit verhaal met de hedendaagse begrippen duurzaamheid, massaconsumptie en beurscrisis.

In dit verhaal zijn de bovenbazen de boosdoeners. Zij zijn alleen maar uit op meer economische groei, op meer winst en meer geld. Zo groot mogelijke slijtage is voor hen van groot belang. En dan is daar de slijtmijt. Zoals gebruikelijk gooit Heer Ollie B. Bommel op niet te evenaren wijze roet in het eten. De wereld ontsnapt aan een ramp. Het boek eindigt met een peinzende bovenbaas AWS: “Belangeloosheid… Anderen helpen… Hoe is het mogelijk? Ach, geld maakt niet gelukkig. Ik moet daar in voorkomend geval toch eens aan denken…”

Bovenbazen, ze zijn er natuurlijk in allerlei soorten. Het op zichzelf gerichte type dat Maarten Toonder schetst, is inderdaad herkenbaar, maar niet alleen in hen die leiding geven aan grote bedrijven. Je komt ze overal tegen: in onze eigen omgeving en soms ook in onszelf. Daar staan ook velen tegenover die oprecht betrokken zijn bij het lot van hun medemens en die werkelijk het algemeen belang willen dienen. En ook dat herkennen we bij tijd en wijle in onszelf.

De financiële crisis trekt voortdurend onze aandacht. Afgelopen week kwamen de regeringsleiders met nieuwe oplossingen. En nu maar hopen dat die echt gaan werken, dat ook hier de solidariteit het wint van kortzichtige eigenbelangen en van bekrompen nationalisme. Ook in onze eigen omgeving zien we de gevolgen van de crisis en de ellende die dat voor individuele personen en gezinnen kan veroorzaken.

Het welzijn van de mensen is ook de zorg van de Kerk. Al langere tijd is er vanuit Rome door verschillende pauzen aangedrongen op internationale regulering van het geldwezen. Afgelopen week werd dit herhaald met een oproep van Justitia et Pax (Gerechtigheid en Vrede). Zij pleit voor de oprichting van een wereldbank die wereldwijd voor een stabiel economisch en financieel systeem kan zorgen.

Ook de Europese bisschoppen onder leiding van bisschop Van Luyn, emeritus bisschop van Rotterdam, hielden zich met deze kwestie bezig. Zij missen een langetermijnvisie over de Europese instellingen en over het sociale en economische model dat wij nastreven. Volgens hen zijn de belangrijkste oorzaken van deze crisis moreel en spiritueel. Zo raken het algemeen belang en de lange termijn in de verdrukking.

De wereld kan echt niet zonder belangeloosheid en anderen helpen. Maarten Toonder was zijn tijd ver vooruit. Veertig jaar geleden kon ik mij werkelijk niet voorstellen dat zijn verhalen ooit zo’n serieuze lading zouden krijgen.

Column in Telstar, 2 november 2011