Sociale leer en het milieu

Pier Tolsma was vijfentwintig jaar werkzaam in de technische industrie. Hij vervulde diverse managementfuncties bij Fokker Aircraft, FAIR en Imtech. Op latere leeftijd heeft hij het roer omgegooid: hij volgde een opleiding tot diaken en een masteropleiding ‘christendom en islam’.

Momenteel werkt hij als diaken in de r.-k. parochie Christus Koning, die een aantal gemeenten omvat onder de rook van Rotterdam. Op zijn blog diakenpiertolsma.com plaatst hij sinds 2012 boekrecensies, preken en artikelen over de sociale leer van de Kerk. De katholieke kerk heeft iets te zeggen over maatschappelijke vraagstukken en dat wil hij over het voetlicht brengen.

Tolsma vertelt dat Johannes Paulus II en Benedictus XVI de zorg voor het milieu al in het hart van de sociale leer hebben geplaatst. Paus Franciscus bouwt voort op het denken van zijn voorgangers. “Maar met Laudato Si’ zet hij het onderwerp wel krachtiger op de agenda dan tot nu toe is gebeurd”, aldus Tolsma.

Omslag

De belangrijkste vraag die hem bezig houdt na lezing van de encycliek, is hoe we kunnen werken aan een nieuwe mentaliteit in de hoofden en harten van mensen. Hij vertelt: “Het moet anders tussen onze oren gaan zitten. Ik merk hoe diep het vooruitgangsgeloof in mijzelf geworteld is. Toen de Club van Rome in 1972 het rapport ‘Grenzen aan de groei’ uitbracht, zette dat de milieucrisis in één klap op de kaart. Toch had ik toen niet zo sterk het besef dat we echt een ommekeer moesten maken in ons denken en handelen. Ik geloofde dat we de milieucrisis met betere technologische middelen wel zouden kunnen oplossen. Nu besef ik veel sterker dat een omslag in ons denken nodig is. Paus Franciscus geeft daartoe een aanzet.”

Terecht, zegt Tolsma, levert de paus kritiek op een te groot geloof in wetenschap en technologie en op het gebruik ervan zonder je iets van ethiek aan te trekken. “Het is niet zo dat alles wat kan, ook moet. Dan ben je fout bezig. De paus is echter geen cultuurpessimist. Hij gelooft in de mogelijkheden van wetenschap en techniek. Het zijn gaven van God die we moeten en mogen gebruiken door ze ten goede aan te wenden.”

Nieuwe beelden

Laudato Si’ daagt ons uit om nieuwe beelden te zoeken, die de band en balans tussen mens en schepping beter uitdrukken. Dat is volgens Tolsma dan ook onze belangrijkste taak. “We zijn allemaal beïnvloed door het beeld van ‘heersen en onderwerpen’ van de schepping zoals dat geschreven staat in het eerste hoofdstuk van Genesis. Maar de schepping is geen instrument dat je naar believen mag gebruiken. Ik denk dat we nieuwe beelden nodig hebben. Die vind je bijvoorbeeld in het verhaal uit Exodus over het manna uit de hemel. Het is een beeld van de overvloedige gave van God. Er is genoeg voor iedereen. Wanneer iemand echter teveel inzamelt, komt er rot in het voedsel. Ik lees daarin een opdracht tot zelfbeheersing. Dat soort beelden moeten we zoeken en opnieuw interpreteren.”

Interview door Gerard Moorman in de special ‘Laudato Si’’ van het tijdschrift ‘Missionaire Agenda’, september 2015.