Wat is wijsheid? Js 55,1-3; Rom 8, 35.37-39; Mt 14,13-21

Jezus weet veel mensen op de been te brengen. Het is een grote menigte die Hem vanuit de steden achterna gaat. Dat zien we vaker: iemand die veel mensen weet aan te spreken. Dat kan goed uitpakken, maar het kan ook tot het kwade leiden. We kennen de volksmassa’s eind jaren dertig in Duitsland. We kennen ook de betogingen onder leiding van Martin Luther King. In ons land zien we bijeenkomsten op het Malieveld in Den Haag en op de Dam in Amsterdam. Hoeveel waarheid en hoeveel wijsheid wordt er dan verkondigd?

Wat moeten we denken van de lezingen van vandaag. Het klinkt nogal populistisch. Jesaja roept: “Komt kopen, geniet zonder geld en zonder te betalen. Komt kopen wijn en melk.” Jezus laat aan duizenden mensen gratis brood en vis uitdelen. Het kan niet op!

De afgelopen zondagen hoorden we Jezus gelijkenissen vertellen. Toen leerden we Hem kennen als een wijsheidsleraar. Ook in de eerste lezingen ging het toen over wijsheid. Vandaag zien we een andere Jezus. Vandaag geeft Hij te eten in overvloed. Of is het toch dezelfde Jezus? We lezen fragmenten uit het Evangelie. Na de gelijkenissen die we afgelopen weken lazen, schrijft Mattheüs eerst nog over de reacties die daarop volgen. In Nazareth, de geboortestad van Jezus, zijn ze bepaald niet enthousiast: “Waar heeft Hij die wijsheid vandaan en de macht om wonderen te doen? Is Hij niet de zoon van de timmerman?” Jezus roept duidelijk nogal tegengestelde reacties op.

Hoe weten we dat iemand wijsheid verkondigt. Juist in onze tijd is onderscheidingsvermogen belangrijk. We worden overstelpt met informatie. Hoe vinden we daarin onze weg?

Een week geleden schreef iemand in De Volkskrant over de menselijke zoektocht naar wijsheid. Hij bepleit dat we nieuwe moderne wijsheden moeten formuleren. We moeten op zoek naar wijsheden die de toets van de wetenschap kunnen doorstaan. We moeten niet kritiekloos de klassieken zoals Aristoteles en Augustinus volgen. Op het eerste gezicht klinkt het aannemelijk. Bij de klassieke filosofen komen we ook ideeën tegen die we nu verwerpen. Denk aan ideeën over slavernij en over de plaats van de vrouw in de samenleving.

De wijsheidsboeken in het Oude Testament bevatten veel wijsheden die duidelijk gebaseerd zijn op de jarenlange ervaring van mensen. Ze zijn niet wetenschappelijk onderbouwd maar men had ervaren dat het werkte. In die zin beweerde de schrijver niets nieuws. Toch werd ik niet blij van dit artikel. Alles werd teruggebracht tot wijsheid en waarheid die wetenschappelijk aantoonbaar is. Alleen dan zou er sprake zijn van werkelijke wijsheid.

Ruim tien jaar geleden schreef paus Benedictus XVI de encycliek ‘Caritas in veritate’: Liefde in waarheid. De begrippen liefde en waarheid staan centraal in deze encycliek. Liefde en waarheid kunnen niet zonder elkaar. Volgens de paus wordt liefde zonder waarheid sentimentaliteit, staat zij los van kennis en ervaring en is er geen sprake van solidariteit en verantwoordelijkheid. Bij waarheid zonder liefde wordt alles enkel technologie en nuttigheid. Zonder liefde wordt wetenschap onmenselijk. De liefde richt haar juist op de mens en de menselijke waardigheid.

Jesaja en Jezus leren ons hoe waarheid en liefde met elkaar verbonden zijn. Jesaja tekent een beeld van de Messiaanse tijd, van Gods heerschappij op aarde, van het Rijk Gods. Dan is er overvloed niet alleen aan water en brood, maar ook aan wijn en melk: tekenen van weelde en vreugde. God de Heer zelf is onze gastheer. Hij laat ons delen in zijn gastvrijheid, delen in zijn liefde. Jezus leert ons zelf ook gastvrij te zijn. Hij zegt tegen zijn leerlingen en daarmee tegen ons: “Geeft gij hun maar te eten.” Jezus geeft het brood aan zijn leerlingen en die geven het weer aan het volk. De volgelingen van Jezus zijn nauw betrokken bij het uitdelen van het brood, bij het geven van gastvrijheid, het geven van liefde.

Werkelijke wijsheid geeft niet alleen maar kennis en inzicht. Werkelijke wijsheid smeedt ook banden van liefde. Paulus schrijft: “Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus?” Zijn liefde en wijsheid verbindt ons met Hem.

Paus Benedictus schrijft dat we liefde in waarheid vinden bij Jezus Christus. In Hem is liefde in waarheid werkelijkheid geworden. Hij roept ons op onze broeders en zusters in waarheid lief te hebben. Hijzelf is de Waarheid. Dit jaar is door onze bisschop uit geroepen tot het Jaar van Woord van God. Het Woord van God vinden wij in de Bijbel. Het Woord van God is de Wijsheid die vanaf het begin bij God was. Het is deze wijsheid waarover de apostel Johannes schrijft: “Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond.” Jezus Christus zelf is het Woord van God. Hij is de mensgeworden wijsheid. Onze verbondenheid met Jezus Christus geeft ons het onderscheidingsvermogen dat we nodig hebben om werkelijke wijsheid te herkennen. Amen.