Heilige strijd; Jak 2,14-18; Mc 8,27-35

Jezus is de Christus. Hij is de Vredesvorst. Hij is de Messias die ons verlost van het kwaad. Hij geeft ons vrede. Hij biedt ons veiligheid. Kwaad, vrede en veiligheid: het zijn nauw met elkaar verbonden begrippen. Daar waar het kwaad heerst, is er geen vrede en is het niet veilig. Daar waar vrede heerst, voelen wij ons veilig.

Veiligheid is in onze tijd een veel besproken begrip. Mensen voelen zich om uiteenlopende redenen niet veilig. Dat kan veroorzaakt worden door concreet geweld in de eigen omgeving. Het kan ook de dreiging zijn van oorlog en geweld waarmee we via de media geconfronteerd worden. Het kan ook de angst zijn die we elkaar aanpraten. Hierbij spelen ook de sociale media een niet onbelangrijke rol. Veiligheid is vooral een gevoel. Door de eeuwen heen en ook vandaag de dag zien we verschillende opvattingen over het kwaad en daarmee ook over vrede en veiligheid. Enerzijds is er het optimistische idee dat het kwaad niet meer is dan het ontbreken van het goede. Door hun onvolkomenheid zou het mensen niet lukken altijd het goede te doen. Een betere opvoeding, betere omstandigheden voor mensen, rechtvaardiger verhoudingen in de wereld et cetera: ze zouden ervoor zorgen dat het kwaad steeds kleiner zou worden. Daar tegenover staat het pessimistische idee dat het kwaad zeer concreet bestaat. Het kwaad zou nadrukkelijk onderdeel van de menselijke natuur zijn. Het kwaad vind je in deze visie vooral bij anderen. Dat vraagt om bestrijding en onderdrukking van het kwaad. Het idee van vooruitgang zou een illusie zijn. Mensen zouden maar beter niet te veel vrijheid kunnen hebben, want dan zou het mis gaan omdat ze het kwaad in zichzelf niet zouden kunnen beteugelen.

Beide opvattingen kom je overal tegen. Je komt ze tegen bij mensen met een godsdienst, bij joden, christenen, moslims, hindoes et cetera, en je komt ze tegen bij mensen die niet in God geloven. Wat kunnen wij als gelovige christenen hierover zeggen? Hoe verhouden wij ons tot het kwaad en wat betekent dat voor ons idee van veiligheid? Ten eerste hebben wij niet voor alles een sluitende verklaring nodig. Christenen kunnen leven met mysteries. Ook het kwaad in deze wereld is zo’n mysterie. De Franse filosoof Paul Ricoeur schreef, dat we ons niet moeten bezighouden met vragen als: “Vanwaar het kwaad en waarom het kwaad?” Daar komen we niet verder mee. Beter is het bezig te zijn met de vraag: “Hoe om te gaan met het kwaad?” We weten dat we in een gebroken wereld leven. We ervaren het kwaad in onszelf en in de wereld om ons heen. Maar we weten ons ook geroepen tot het goede. We zijn ook in staat tot het goede, maar dat gaat niet vanzelf. Het kost strijd, strijd om af te zien van het kwaad en strijd tegen het kwaad om ons heen. Het belangrijkste is dat wij leven met hoop. Het kwaad is er, maar het is eindig. Christus heeft het kwaad voor altijd overwonnen. Onze hoop en de verwachting van het Rijk Gods mag ons denken over het kwaad en over vrede en veiligheid bepalen.

Veiligheid is een gevoel. Het gaat niet alleen over de situatie van hier en nu. Het gaat vooral over verwachtingen. Wat zal de toekomst brengen. De toekomst is onzeker en onbekend. Wij hebben haar niet in de hand. maar ze ligt wel in de hand van God. Veiligheid is nooit volkomen, nooit honderd procent. Veiligheid is ook niet het hoogste goed. Risico’s horen bij het leven. Het uitbannen van alle risico’s brengt ons een politiestaat waarin mensen geen vrijheid hebben, waarin alle vertrouwen is verdwenen. Het is een situatie zonder vergeving en zonder verzoening. Alles wat afwijkt zou onderdrukt en uitgebannen moeten worden.

Het geloof in de overwinning op het kwaad door Christus, de hoop op het einde van het kwaad en onze liefde voor God en onze medemens stellen ons in staat om te leven in een gebroken wereld. Geloof, hoop en liefde maken het ons mogelijk te leven met risico’s. Ondertussen mogen we werken aan een betere wereld, onze bijdrage leveren aan de komst van Rijk Gods en we mogen zelf vredestichters zijn. We mogen werken aan herstel van vertrouwen, aan verzoening en aan gerechtigheid. We mogen onbaatzuchtig zijn, liefdevol, barmhartig en verdraagzaam.

Met dergelijke daden maken wij ons geloof zichtbaar. Het zijn onze daden die ons op het pad van heiligheid zetten, op het pad van het goede leven en ook op het pad van onze eigen heilige strijd voor het goede. Het leven is niet zonder kruis en kiezen voor het goede vraagt dat wij het kwade in onszelf verloochenen, onderdrukken en overwinnen. Met onze daden zijn wij een voorbeeld voor de komende generaties. Zij zullen van ons moeten leren wat vrede en veiligheid betekenen en hoe je moet omgaan met het kwaad. Amen.

Voor deze preek heb ik dankbaar gebruik gemaakt van het volgende boek:
Beatrice de Graaf, Heilige strijd: Het verlangen naar veiligheid en het einde van het kwaad, Utrecht: Boekencentrum, 2017.