Vrede verbindt; Rt 1,1-11a.14-19.2,1-13.23

Elimelek trekt met zijn vrouw en twee zonen vanuit Bethlehem naar de vlakte van Moab, aan de overkant van de Dode Zee. Hemelsbreed gaat het om een afstand van circa 80 km. In die tijd toch min of meer een landverhuizing. Ruim honderd jaar geleden trokken mijn oudooms vanuit Friesland naar Duitsland om daar geld te verdienen. Eind negentiende eeuw was er een crisis in de veeteelt. Door in Duitsland te werken konden later weer een eigen bedrijf beginnen. Mensen zijn altijd op zoek naar geluk en op zoek naar een toekomst. Als het leven door hongersnood, door economische crisis of door oorlog en geweld onmogelijk wordt, trekken ze weg. Ze zoeken hun heil, hun geluk en een hun toekomst elders. Hoeveel mensen zijn niet na de oorlog uit Nederland weggetrokken om in landen als Canada en Australië een toekomst op te bouwen? Mensen zijn gelukzoekers. Dat is van alle tijden.

Tegenwoordig reizen mensen over langere afstanden. Misschien zijn ook de cultuurverschillen daardoor groter. Maar vergeet niet dat juist tussen naburige volken over het algemeen de vijandigheid het grootst is en de cultuurverschillen als enorm worden ervaren. De Moabieten behoorden niet tot het volk van Israël. De Moabieten zijn in de ogen van de Israëlieten een heidens volk. Dat lijkt geen basis voor een mooi integratieproces. Toch trouwen de zonen van Elimelek met Moabitische vrouwen Daarnaast zij blijven trouw aan hun eigen godsdienst en cultuur. Mij lijkt dat een geslaagd integratieproces en dat geldt voor beide kanten. Velen van ons zullen niet direct echt blij zijn als hun dochter of kleindochter thuis komt met een Syrische vluchteling ook niet als dat een christen is.

Mensen zijn van nature achterdochtig. Het vreemde en de vreemdeling wekken afkeur, angst en achterdocht op. De vreemdeling is zo anders en hij doet zo anders. Wij begrijpen hem niet. Toch is het wezenlijk aan ons menselijk bestaan dat we van elkaar verschillen. Juist daardoor zijn we van betekenis voor elkaar. Doordat we van elkaar verschillen kunnen we relaties met elkaar aangaan. Wij zijn geschapen als mensen die van elkaar verschillen, als unieke personen die relaties met elkaar aangaan en elkaar nodig hebben. Als we allemaal aan elkaar gelijk waren, hadden we elkaar niets te vertellen en waren we van geen enkele betekenis voor elkaar. Dan was er geen liefde, dan was er geen gemeenschap.

Ruth trekt met haar schoonmoeder naar Bethlehem. Als vreemdeling trekt zij naar het land van haar man en zoekt daar haar geluk en haar toekomst. De familie van haar overleden man en schoonvader had daar een vooraanstaande positie zoals Boaz die heeft. Zij kan zich daar echter op niet beroepen en staat buiten de samenleving. Zij gaat een bijzondere weg en onderneemt stoutmoedige initiatieven. Hiermee doorbreekt zij de gebruikelijke patronen. Zo wordt zij de overgrootmoeder van koning David. Uit het geslacht van David wordt Jezus van Nazareth geboren.

Niet de uniformiteit leidt tot nieuwe inzichten. Er verandert niets als iedereen handelt zoals het hoort, zoals gebruikelijk is. De toekomst wordt geboren uit de confrontatie van verschillen, uit het doorbreken van het gebruikelijke. We zien dat in de heilsgeschiedenis. God doorbreekt de gebruikelijke patronen door mensen te roepen die nieuwe wegen durven te gaan. Profeten en heiligen zijn over het algemeen geen brave burgers, maar juist mensen die het aandurven anders te zijn en af te wijken. We zien dat ook in onze vaderlandse geschiedenis. De welvaart van de Gouden Eeuw was vooral te danken aan de grote toevloed van vluchtelingen naar de Hollandse steden.

De wereld is een dorp geworden. Niet alleen trekken wij naar alle uiteinden van de wereld. Omgekeerd komen mensen van overal hier naar toe om hier gelukkig te worden. Een asielzoekerscentrum in Leidschendam-Voorburg is voorlopig van de baan, maar dat neemt niet weg dat wij meer en meer te maken hebben met mensen die een andere achtergrond hebben dan wij. Zijn wij bereid deze mensen die voor ons vreemdelingen zijn, gastvrij in ons midden op te nemen? Hebben wij werkelijk respect voor hun menselijke waardigheid?

Vrede verbindt. Vrede maakt het mogelijk dat mensen zich met elkaar verbinden. Omgekeerd is verbondenheid noodzakelijk om tot werkelijke vrede te komen. Alleen als mensen elkaar respecteren en waarderen, kan er werkelijk vrede zijn. Vrede is veel meer dan de afwezigheid van oorlog. Vrede en ook democratie is de situatie waarin er ruimte is voor alle mensen om naar hun eigen waarden en overtuigingen te kunnen leven. Respect en waardering ontbreken als we blijven eisen dat migranten zich moeten aanpassen en moeten worden zoals wij zijn. Er komt geen vrede, als we voortdurend “pleur op” roepen. We hebben de taal juist nodig om mensen met elkaar te verbinden. Er komt ook geen vrede als wij blijven roepen dat onze cultuur de beste is. Niet onze cultuur is de norm. De norm is de waardigheid van iedere mens, zoals gegarandeerd wordt door de universele rechten van de mens.

Vrede vraagt dat we met vertrouwen en hoop met elkaar in gesprek gaan. Vrede is mogelijk als we ons met elkaar durven te verbinden. Vrede is mogelijk als we de verschillen tussen mensen vruchtbaar maken. Amen.