Rechtvaardig loon

Hoe hoog mogen salarissen zijn? Zijn er in het denken van de Kerk grenzen aan de hoogte van het inkomen? Paus Leo XIII schreef in 1891 in de encycliek Rerum novarum over rechtvaardige loonsbepaling. Mensen moeten met het loon uit hun arbeid in staat zijn “om op eerzame wijze in het levensonderhoud te voorzien”. De aandacht van de Kerk is sinds die tijd vooral gericht geweest op de laagste inkomens. In algemene termen wordt er gepleit voor een eerlijke inkomensverdeling waarin ook criteria van sociale rechtvaardigheid worden nagestreefd. Een mens is niet alleen een productiefactor. Een mens is ook niet alleen een salaris. Het gaat altijd om de gehele mens en zijn menselijke waardigheid.

Rijkdom

Rijkdom en veel geld verdienen wordt door de Kerk niet afgewezen. Uit de Bijbel kennen we verschillende mensen die met grote rijkdom gezegend worden, zoals bijvoorbeeld aartsvader Abraham en koning Salomo. Wel wordt er bijvoorbeeld door de profeet Amos en de apostel Jacobus krachtig stelling genomen tegen uitbuiting van mensen. “Hoort, het loon dat gij hebt onthouden aan de arbeiders (…) roept luid, en de kreten van uw oogsters zijn doorgedrongen tot de oren van de Heer der heerscharen.” (Jak 5,4) Rijkdom mag, maar je moet het wel op een eerlijke manier verwerven. Dat betekent dat het niet ten koste van anderen mag gaan en ook niet ten koste van de schepping.

Verslaving

Jezus raadt de rijke jongeling aan al zijn bezit weg te geven en Hem te volgen. (Mc 10,17-22) Dat gaat de goed levende jongeman te ver. Hij is gehecht aan zijn bezit. Jezus wijst de rijkdom niet af, maar waarschuwt hier wel voor verslaving aan bezit. Een hoog inkomen geeft ons een comfortabel leven. Rijkdom biedt ons zekerheid en macht, maar bovenal geven een hoog inkomen en rijkdom ons status. Ik kan me goed herinneren hoe ik in het begin mijn salaris vergeleek met dat van vrienden. Wie meer verdient, heeft het idee een beter mens te zijn. Dit kan ontaarden in hoogst merkwaardige competities tussen de ontvangers van topinkomens.

Rechtvaardigheid

Soms vinden mensen iets onrechtvaardig omdat zij zichzelf benadeeld voelen, maar misschien is dit eerder een vorm van jaloezie. Ook wettelijke bepalingen en economische mechanismen bepalen niet werkelijk wat rechtvaardig is. Niet alles wat mag, is goed. Op de arbeidsmarkt is schaarste van grotere invloed op de hoogte van salarissen dan de werkelijk toegevoegde waarde die iemand levert. Een rechtvaardige inkomensverdeling is geen eenvoudig doel. Wat een voldoende inkomen is om fatsoenlijk van te kunnen leven, is nog wel te bepalen, maar wanneer verdient iemand te veel? Hoe dan ook niet elke inkomensverdeling is rechtvaardig. In Nederland kennen we de Balkenendenorm. Deze geldt voor de publieke sector. Andere sectoren zoals het bedrijfsleven kennen zo’n norm niet. Geld groeit niet aan een boom. Wat de ene mens aan inkomen verdient, is niet voor een ander beschikbaar. Geld is het middel om schaarse zaken onder de mensen te verdelen. De rijke draagt een grote verantwoordelijkheid. Zijn geld is uiteindelijk ook van de arme. Een hoog inkomen geeft niet alleen de grote verantwoordelijkheid zoals in de functieomschrijving staat, maar ook een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid buiten de functiebeschrijving om.