Zondige structuren

Kan ik er wat aan doen!? Regelmatige lopen we tegen zaken aan waarmee we niet gelukkig zijn, maar waar we ons ook niet meteen verantwoordelijk voor voelen. Denk aan wet- en regelgeving in ons eigen land en aan internationale economische structuren. We zouden het graag anders zien, maar ondertussen levert het vaak wel voordeel op en laten wij ons dat welgevallen.

Paus Johannes Paulus II

In 1987 schreef paus Johannes Paulus II de encycliek Sollicitudo rei socialis (Over de sociale zorg). Hierin bezint hij zich op een centraal thema in zijn denken: de solidariteit. De encycliek is positief over de optie voor de armen: de hele traditie van de Kerk getuigt ervan dat zij er voor de armen moet zijn. In deze encycliek gebruikt de paus het begrip zondige structuren.

Alle regels en structuren die tot onrechtvaardige situaties leiden, tot uitbuiting en onderdrukking, die de menselijke waardigheid aantasten en de solidariteit tussen mensen in de weg staan, kunnen we als zondig beschouwen. Zij komen voort uit eenzijdige behartiging van het eigen belang en de eigen macht, persoonlijk of als groep. Zondige structuren zijn uiteindelijk terug te voeren op de persoonlijke zonde van mensen die ze tot stand hebben gebracht. Door de vastlegging in wetten en internationale afspraken hebben deze structuren een officieel en blijvend karakter. Dit maakt het moeilijk ze te bestrijden. Sterker nog het maakt ze krachtiger en zij worden op hun beurt de bron van nieuwe zondige structuren.

Hedendaagse zondige structuren

In Sollicitudo rei socialis ging het vooral over internationale economische structuren. Op dit gebied is er nog steeds veel regelgeving ten nadele van arme landen. Daarnaast kunnen we dichter bij huis ook denken aan hoe wij omgaan met de kosten van milieuvervuiling. Meestal zijn deze niet opgenomen in de prijs van de producten die we kopen. Wat moeten we denken van steeds strengere bureaucratische regels waarvan juist de zwakken in onze samenleving de dupe zijn? Een kleine fout in een hopeloos ingewikkeld formulier leidt tot korting op de uitkering. Hoe rechtvaardig is de gezondheidszorg waarin alles draait om medische verrichtingen in plaats van de gezondheid van mensen? Hoe staat het met onze rechtsstaat als de toegang tot de rechter vanwege de hoge kosten voor een deel van de mensen niet mogelijk is?

Wat kan ik er aan doen?

Wij staan niet machteloos tegenover zondige structuren. In ons economisch handelen kunnen we er rekening mee houden door er niet in mee te gaan en trachten ze te vermijden. We kunnen kiezen voor duurzame producten en eerlijke handel. Daarnaast hebben we ons stemrecht. Dat kunnen we gebruiken om de wereld stap voor stap rechtvaardiger te maken. We hoeven niet voor ons eigen belang te kiezen. We kunnen ook het algemeen belang en het belang van de zwakkeren tot hoogste prioriteit maken. De verlossing en bevrijding die Christus ons brengt, is niet alleen een verlossing van de individuele zonde. Het Rijk Gods is ook een bevrijding van het gezamenlijk kwaad en daarmee van de zondige structuren. Van ons wordt gevraagd mee te werken aan Gods Rijk.