Vrij of slaaf; 1 K 19,16b.19-21; Gal 5,1.13-18; Lc 9,51-62

Christus heeft ons voor de vrijheid gemaakt. Wij zijn geroepen om vrije mensen te zijn en moeten ons niet opnieuw het slavenjuk op laten leggen. Over welke vrijheid heeft Paulus het hier? Wanneer zijn wij vrij zoals Paulus het bedoelt? Paulus waarschuwt voor zelfzucht en egoïsme. Zij strijden met de Geest en het verlangen van de Geest. Hij zegt ons dat wij ons juist door de Geest moeten laten leiden, dan staan wij niet onder de wet.

Paulus maakt ons duidelijk dat we vrijheid op twee manieren kunnen beleven. Ten eerste vrij zijn om te doen wat je wilt. Dit is de vrijheid die voorkomt uit zelfzucht en egoïsme. Dit is ook de vrijheid van onze huidige cultuur. Daar staat tegenover vrij zijn om het goede te doen, om een goed mens te zijn. Dit is de vrijheid die voorkomt uit de Geest, de vrijheid die gebaseerd is op de liefde. De vrijheid waarvoor Christus ons gemaakt heeft, is gebaseerd op de liefde, komt voort uit de Geest en is verbonden met het gebod van de liefde: ‘Bemin uw naaste als uzelf.’ Dit gebod van de liefde omvat de hele wet. Als wij het gebod van de liefde naleven, leven we geheel naar de wil van God. Als ons spreken en ons doen voorkomt uit liefde voor de ander, doen we in alle vrijheid het goede, dat wat goed is voor de ander en goed is voor onszelf. Zo zijn wij goede mensen en worden wij werkelijk gelukkig.

Paulus spreekt over het slavenjuk van de joodse wet. Niet dat de wet verkeerd is, maar hij kan verkeerd gebruikt worden. De joodse wet is een handreiking van God aan de mens om goed te leven, maar sommigen gebruikten de wet om anderen lastig te vallen en het leven zuur te maken. Hier verzet Paulus zich tegen en dit wil hij niet terug. Het is niet alleen de wet die ons tot een slavenjuk kan zijn. Ook onze zelfzucht en ons egoïsme kan ons een slavenjuk opleggen. Een te grote gerichtheid op aardse en materiële zaken doet hetzelfde. In de eerste lezing en in het evangelie vinden we hiervan voorbeelden.

Elisa wil eerst nog afscheid nemen van zijn vader en moeder. Elia zegt hem dat dit een te grote gehechtheid aan het aardse is, maar Elia laat hem vrij zelf de keuze te maken. Een goed leven leiden kan alleen op basis van volstrekte vrijwilligheid. Nooit kan iemand gedwongen een goed mens te zijn. Jezus laat de Samaritanen vrij om Hem niet te ontvangen, omdat Hij op weg naar Jeruzalem is. De Samaritanen aanbidden God niet in Jeruzalem maar op de berg Gerizim. Ook degenen die Hem willen volgen, laat Hij vrij. Hij wijst hen op de consequenties. Hij trekt als een dakloze door het land: “de Mensenzoon heeft niets waar Hij zijn hoofd op kan laten rusten.” Om Hem te volgen moeten ze afstand willen doen van hun zekerheden. Ook moeten zij afstand kunnen doen van hun familiebanden. Onze aardse beslommeringen kunnen ons zo in beslag nemen dat ze ons tot een slavenjuk worden en ons onvrij maken. We kunnen zozeer slaaf worden van onze verplichtingen aan familie, aan ons werk en aan de gemeenschap dat de liefde buiten beeld raakt. Goed gedrag is prima, maar het moet niet dwangmatig worden.

Onze maatschappij kent vele verslavingen die onze vrijheid aan banden leggen. Een daarvan is vrijheid te beschouwen als kunnen doen wat je wilt. Iedereen moet kunnen zeggen wat hij wil en dat noemen we dan vrijheid van meningsuiting. Maar moeten we ons niet afvragen wat ons spreken doet met de ander? Je kunt ook iemand kwetsen met woorden die niet verboden zijn. Je kunt verslaafd zijn aan je eigen waarheid en die zonder enig respect voor de medemens luid rond toeteren en daarmee de ander kwetsen. Hoe verslaafd zijn wij aan ons eigen comfort en aan onze overvloed? Moet je echt alles kopen wat je kunt betalen? Welke gevolgen heeft onze
consumptiedrift voor het milieu en voor arbeidsomstandigheden hier en elders ter wereld? Paus Franciscus uitte begin deze maand kritiek op onze manier van consumeren. Hij zei dat het weggooien van voedsel gelijk staat aan stelen van de armen. Hoe verslaafd zijn wij aan onze veiligheid? Elk risico moet ten koste van alles uitgesloten worden. Welke gevolgen heeft dat voor anderen? Is het normaal dat iedereen die er een beetje afwijkend uitziet, door de politie voortdurend als verdachte wordt behandeld? Is werkelijk ieder moslim een potentiële terrorist?

Kennen wij onze eigen verslavingen? Zijn wij ons ervan bewust hoezeer zij onze vrijheid beknotten? Jezus Christus is onze Verlosser: Hij maakt ons vrij. In volledige vrijheid mogen wij Hem navolgen. Wij zijn vrij het goede te doen en Gods liefde te delen met allen. Door de verlossing stelt Christus ons in staat goede mensen te zijn en los te komen van onze verslavingen en zondigheden. Hij maakt ons werkelijk vrij. In hoeverre beperken wij onze eigen vrijheid? In hoeverre zijn wij teveel op onszelf gericht. Van welke verslavingen moeten wij ons nog laten bevrijden? De vakantie staat voor de deur. Genoeg vrije tijd om eens over deze vragen na te denken. Amen.