Eenheid in verscheidenheid; Joh 17,20-26; Hnd 7,55-60

Een aantal jaren geleden was bisschop Desmond Tutu in Den Haag. Met veel enthousiasme sprak hij over de Schepping als een ‘orgie van creativiteit’ en een ‘vloed van verscheidenheid’. Een verscheidenheid die leidt tot een netwerk van onderlinge afhankelijkheid. Geen enkel deel van de Schepping heeft betekenis los van het geheel. Geen enkele mens kan zonder de andere mensen.

De mens is niet goddelijk en ook niet volmaakt. De mens is met zijn vrije wil in staat voor het goede te kiezen, maar hij kan zich ook van het goede afkeren. Dit is het geval als een mens denkt het wel alleen te kunnen, als hij denkt het zonder God en zonder medemensen te kunnen, als hij zichzelf beter acht dan andere mensen, als hij het evenwicht tussen individualiteit en gemeenschap verbreekt, als hij de verscheidenheid niet als een rijkdom ziet maar als een last. Om ons de ogen te openen en ons opnieuw een kans te geven, wordt Gods Zoon, Jezus Christus, mens zoals wij. Hij maakt zichzelf aan ons gelijk: Hij komt in de wereld. Door zelf schepsel te worden, beaamt Hij nog eens dat de Schepping goed is, want God verbindt zich niet met het kwaad. Tutu stelde dat God ons met de menswording van zijn Zoon vraagt zijn droom te realiseren: de droom van onderlinge afhankelijkheid van heel de Schepping, de droom van verbondenheid van alle mensen met elkaar. Vrede, eenheid: het is de realisatie van Gods droom: alle mensen levend in verbondenheid met elkaar, levend met respect voor de Schepping waarvan zij afhankelijk zijn en geen enkele mens die wanhoopt.

Jezus bidt zijn Vader om eenheid van allen die in Hem geloven. Deze eenheid van de christenen is een teken voor de wereld. Eenheid en vrede zijn niet alleen de realisatie van Gods droom, het is ook waar mensen van dromen. Onlangs werd prins Willem-Alexander als nieuwe koning ingehuldigd. In dit kader werd iedere Nederlander opgeroepen zijn droom voor ons land op de speciaal daarvoor ingerichte website te plaatsen. Ik ben eens wezen kijken wat dat zoal oplevert. De inzenders kiezen zelf een categorie waarin hun droom thuis hoort. De categorie die het meest populair is, is de categorie ‘samen’. Populair zijn de dromen met de thema’s verbondenheid, gemeenschap en samen. Eenheid, vrede en verbondenheid zijn de dromen, de diepste verlangens van mensen.

Desmund Tutu laat ons zien dat eenheid en verbondenheid niet vraagt dat wij allemaal aan elkaar gelijk worden. Het is juist de verscheidenheid die om eenheid en verbondenheid vraagt. We zien dat ook in de kleinste eenheid van onze samenleving: het huwelijk. Het wezen van het huwelijk is gebaseerd op het verschil tussen de partners. Man en vrouw zijn wezenlijk verschillend van elkaar en hebben juist daardoor elkaar nodig. Het zijn niet alleen de biologische verschillen. Ik moet er niet aan denken, dat mijn vrouw in alles hetzelfde zou denken als ik. Wat zouden we elkaar nog te vertellen hebben? Juist de verschillen maken het huwelijk tot iets moois. Juist de verschillen smeden de eenheid.

Maar waarom horen we in onze maatschappij dan voortdurend dat mensen zich moeten aanpassen, dat migranten net zo moeten worden als de Nederlanders die hier al generaties lang wonen? Waarom is verscheidenheid nu plotseling een probleem?

Laat ik eerlijk zijn. Het is niet eenvoudig: een multiculturele samenleving. Ik heb drieënhalf jaar in Den Haag mogen werken in een interculturele parochie, een parochie waar niet alleen Nederlands maar ook Spaans de voertaal is. Naast Nederlanders en Latijns-Amerikanen kwamen hier ook Afrikanen, Antillianen, Polen en Surinamers. Kortom een veelkleurige parochie. Samenleven met mensen met diverse culturen vraagt veel verbeeldingskracht: dat wat voor jou normaal is, hoeft het voor de ander in het geheel niet te zijn en omgekeerd. In die zin is het ook weer niet zoveel anders dan een huwelijk. Wat voor een vrouw normaal is, is voor een man soms erg raar en wat mannen normaal vinden, vinden vrouwen soms verwerpelijk. Het is goed dat man en vrouw daar rekening mee houden, maar het is niet goed als een van beiden zich geheel aanpast aan de ander. Dan gaat er een persoon verloren en is er geen eenheid en verbondenheid meer. Dan verandert de verhouding in een relatie van onderdanigheid. Wat voor het huwelijk geldt, geldt ook voor onze samenleving. We moeten niet aan elkaar gelijk worden maar rekening met elkaar houden. Dit is geen vorm van onverschilligheid, maar komt voort uit oprechte verbondenheid met elkaar. De verbondenheid maakt het mogelijk de verschillen te laten bestaan en ze vruchtbaar te maken. Door de verbondenheid groeit er eenheid in verscheidenheid.

De eerste lezing gaat over Stefanus, de eerste martelaar. Stefanus was een van de zeven mannen – de eerste diakens – die de apostelen aanstelden ter ondersteuning van de Griekstalige leerlingen. De eerste parochie van de Kerk is een multiculturele parochie. En dat leverde ook toen al problemen op. De oplossing die bedacht werd, was niet dat de Griekstaligenen zich moesten aanpassen. Nee, er werden voor hen diakens aangesteld die Grieks spraken. De eerste vorm van migrantenpastoraat was een feit.

Als Jezus bidt om eenheid, vraagt Hij zijn Vader niet de verscheidenheid van de Schepping teniet te doen. De verscheidenheid is een geschenk van God. Zij maakt deel uit van een Schepping, waarvan God zelf zegt, dat zij goed is. Als Jezus bidt om eenheid, vraagt Hij om oprechte verbondenheid met elkaar. De eenheid is het resultaat van de liefde voor elkaar. De vrucht van Gods liefde voor ons, is onze liefde voor elkaar. Jezus heeft ons de liefde voor God en voor de medemens voorgeleefd. De heilige Geest leert ons deze liefde in de praktijk te brengen: de liefde die vrede en eenheid brengt en de verscheidenheid niet teniet doet. Liefde en eenheid zijn tekens van Gods aanwezigheid in de wereld. Op weg naar Pinksteren bidden wij dat de heilige Geest ook onze Helper is, om in liefde en eenheid te leven. Amen.