Vrijheid; Jer 31,7-9, Ps 126, Heb 5,1-6, Mc 10,46-52

Vrij zijn: dat willen we allemaal. Maar wat verstaan we onder vrijheid? Wat betekent vrijheid voor ons? In het denken van deze tijd wordt vrijheid vaak gezien als kunnen doen wat je wilt. Zo wordt bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting gezien als mogen zeggen wat je maar voor de mond komt, mogen zeggen wat je wilt zonder rekening te hoeven houden met een ander. Maar is dit werkelijk vrijheid? Is dit de bevrijding die God ons brengt?

In de eerste lezing gaat het over de bevrijding uit de ballingschap. God voert zijn volk terug naar het beloofde land. Ook Psalm 126 bezingt deze terugkeer. Nu kan het volk van Israël weer in vrede en vreugde leven, want nu zijn zij weer vrij te leven naar Gods geboden. In het Oude Testament gaat het erom te kunnen leven zoals God het wil: dat is voor Israël de ware vrijheid. Paulus houdt ons voor dat vrijheid vooral vrij zijn van zonde betekent. Christus heeft ons van de zonde bevrijd. Christus is de hogepriester die ons met het offer van zijn leven voor eens en voor altijd heeft verlost en bevrijd. In het Evangelie wordt Bartimeüs door Jezus bevrijd van zijn blindheid. Door deze bevrijding kan Bartimeüs voluit leven, leven in overvloed. Hij sluit zich aan bij Jezus en volgt Hem.

Het beeld van vrijheid dat de Bijbel schetst, is van een andere orde dan het beeld dat onze huidige cultuur van vrijheid heeft. Laten we het begrip vrijheid nog eens nader onder de loep nemen en de hulp van filosofen inroepen.

Filosofen maken onderscheid tussen twee benaderingen van de vrijheid. De ene benadering heet de negatieve vrijheid en de andere de positieve vrijheid. De negatieve vrijheid is de vrijheid van het liberalisme. Je bent vrij om te doen en te laten wat je wilt, zolang je er een ander geen kwaad mee doet. Deze vrijheid is dus wel begrensd, maar de begrenzing is van negatieve aard: de last die een ander aangedaan wordt, begrenst je vrijheid.

Wat je wilt bereiken met deze vrijheid en welke gevolgen deze vrijheid voor jezelf heeft, zoek je zelf maar uit. Dus als je van roken ziek wordt, als je van te veel eten dik wordt, als je door te veel drinken je werk slecht doet, als je door luiheid je diploma niet haalt, het is allemaal ‘dikke bult, eigen schuld’. Dit is ook de vrijheid van het ongebreidelde kapitalisme. De markt bepaalt de prijs. Als het loon te laag is om van te leven: zoek ander werk. Als een bedrijf over de kop gaat door speculatie: dat is het risico van het vak. Een misoogst: jouw probleem, volgend jaar meer geluk. De negatieve vrijheid is een vrijheid zonder doel. Het middel vrijheid is zelf tot doel verheven.

De positieve vrijheid is een vrijheid met een doel: het doel om een goed mens te zijn, het doel om een goed leven te leiden. Deze vrijheid is er niet alleen voor mij, maar ook voor de ander. Zij vraagt juist om naar anderen om te zien. Zijn zij in staat zich te ontwikkelen tot goede mensen; hebben zij daartoe de ruimte en hebben zij daartoe de middelen.

Iemand die verslaafd is, wordt daartoe door niemand verplicht, maar het beperkt wel zijn vrijheid en dan is het niet voldoende te zeggen: je hebt het toch zelf gewild. Voor iemand die zelf tekort komt en alleen maar rijkdom om zich heen ziet, is het niet eenvoudig tevreden te zijn en te blijven hopen op betere tijden. Is iemand onder dergelijke omstandigheden vrij? Het wordt hem bepaald niet gemakkelijk gemaakt zich tot een goed mens te ontwikkelen.

Vanuit de positieve vrijheid gezien is vrijheid van meningsuiting de vrijheid te zeggen wat jou en de ander goed doet. Daarin zit geen ruimte voor belediging en schoffering.

De positieve vrijheid is de vrijheid die de Bijbel ons voorhoudt. Dit is de bevrijding die Christus ons brengt. De positieve vrijheid is de vrijheid Christus te kunnen navolgen. De vrijheid om een goed mens te worden, om werkelijk gelukkig te zijn. In feite is deze vrijheid onbegrensd: er zijn geen grenzen aan goed doen, goed zijn en gelukkig zijn. Nooit zal iemand enig nadeel ondervinden van deze vrijheid van een ander, sterker nog hij zal er alleen maar voordeel van hebben.

Dit is de bevrijding die God ons geeft. Deze vrijheid is voor iedereen weggelegd, maar je moet er wel voor kiezen. God doet ons een aanbod. De aanvaarding, het antwoord moet van ons komen. De positieve vrijheid vraagt van ons dat wij daadwerkelijk voor het goede kiezen, dat wij kiezen voor de liefde. Het vraagt ook van ons dat wij afzien van het kwaad, dat wij onze onhebbelijkheden, onze slechte gewoontes, onze verslavingen en onze zondigheid gaan beheersen. Het vraagt dat wij ons werkelijk richten op God, dat wij in geloof en in liefde Hem zoeken.

Als wij ons oefenen in het goede, ons oefenen in geloof, hoop en liefde dan ligt de weg van de vrijheid voor ons open, dan zullen wij de bevrijdende verlossing door Jezus Christus werkelijk ervaren, dan zullen wij gelukkige mensen worden. Amen.