Ontvankelijk zijn; Jes 49,14-15 en Mat 6,24-34

Ze zaaien niet en maaien niet

“Niemand kan twee heren dienen.” “Gij kunt niet God dienen en de mammon.” Jezus confronteert ons met een scherpe tegenstelling: het is het een of het ander en niet van beide een beetje. Als het nodig is om er een scherpe tegenstelling van te maken, moet het wel om een principiële zaak gaan, om een zaak van groot belang. Tegenwoordig zou je de tegenstelling kunnen verwoorden met: je gaat voor God of je gaat voor het grote geld. Deze twee werelden worden tegenover elkaar gezet.

In zijn toelichting schetst Jezus een beeld van de wereld van God. “Weest niet bezorgd. (…) Uw hemelse Vader weet wel dat gij al deze dingen nodig hebt.” Het is goed om te beseffen, dat Jezus zegt: “Weest niet bezorgd.” Hij zegt dus niet: doe maar niets alles komt wel goed. Wij moeten gewoon ons werk doen, maar er niet wakker van liggen. In plaats van zorg over ons eigen leven, over de dag van morgen, spoort Jezus ons aan het Koninkrijk en de gerechtigheid te zoeken. Als wij ons richten op de wereld van God, zal het ook met onze aardse beslommeringen wel goed komen. In de eerste lezing wordt zeer beeldend de zorgzaamheid van God vergeleken met die van een moeder voor haar jonge kind. Gods zorg, Gods liefde voor ons kent geen grenzen.

In de encycliek ‘Caritas in veritate’, Liefde in waarheid, schrijft paus Benedictus over de caritas, over de liefde. Wat de paus hier over Gods liefde schrijft, kun je ook lezen als de beschrijving van de wereld van God. De paus schrijft: “Caritas is ontvangen en geschonken liefde. Zij is genade. Haar bron is de oorspronkelijke liefde van de Vader tot de Zoon in de heilige Geest. Zij is de liefde die van de Zoon op ons neerdaalt. Zij is de scheppende liefde, waaraan wij ons bestaan danken; zij is de verlossende liefde, waardoor wij wedergeboren zijn. Zij is de door Christus geopenbaarde en verwezenlijkte liefde, in ons hart uitgestort door de heilige Geest. Als ontvangers van de liefde van God worden de mensen geroepen om dragers van de naastenliefde te zijn en ertoe aangezet zelf werktuigen van de genade te worden, om de liefde van God te verbreiden en netten van naastenliefde te knopen.” Tot zover de paus.

Jezus geeft geen concrete beschrijving van wat we wel en niet moeten doen. Hij spreekt in abstracte begrippen zoals het Koninkrijk en de gerechtigheid, en Hij spreekt in beelden: over de vogels in de lucht en de leliën op het veld. Gelukkig maar want de situatie van 2000 jaar geleden is niet dezelfde als de wereld van vandaag. Iedere tijd vraagt om een eigen invulling van het ideaal dat Jezus ons vandaag voorhoudt. En daarnaast laat het ook de ruimte voor onze eigen verantwoordelijkheid. Ieder van ons is geroepen om op eigen wijze het ideaal van Jezus gestalte geven.

Jezus maakt een tegenstelling tussen het dienen van God en het dienen van de mammon. Het dienen van de mammon, het gaan voor het grote geld is tegengesteld aan het gaan voor de wereld van God, een wereld van liefde. Gaan voor het grote geld is een ontkenning van de liefde. Nadat hij de waarheid de hoedster van de bevrijdende kracht van de liefde heeft genoemd, schrijft de paus in de encycliek hierover het volgende: “Zonder waarheid, zonder vertrouwen in en liefde voor het ware is er geen geweten en geen sociale verantwoordelijkheid. Dan wordt het sociale handelen een spel van privébelangen en van de logica van de macht, met ontwrichtende gevolgen door de samenleving.” En verder: “De mens ontwikkelt zich niet alleen op eigen kracht en de ontwikkeling kan hem ook niet eenvoudigweg van buitenaf gegeven worden. In de loop van de geschiedenis heeft men dikwijls gedacht dat het scheppen van instellingen genoeg zou zijn om de mensheid de vervulling van het recht op ontwikkeling te garanderen.”

De wereld van het grote geld, het dienen van de mammon wordt gekenmerkt door het ontbreken van de naastenliefde, alleen macht en eigenbelang telt. Daarnaast wordt ze gekenmerkt door het zelf willen realiseren van het eigen geluk en door het geloof in de maakbaarheid van de wereld.

Jezus laat ons juist zien dat dit laatste niet de wereld van God is. Hij verwijst naar de vogels in de lucht en de leliën op het veld. “Ze zaaien niet en maaien niet en verzamelen niet in schuren.” “Ze arbeiden, noch spinnen.” “Wie van u is in staat met al zijn tobben aan zijn leven één el toe te voegen?” Jezus roept ons op te kunnen ontvangen, om ontvankelijk te zijn. Een ontvankelijk leven, een leven in vertrouwen op God is een gelukkig leven. Dan besef je dat de liefde van God puur genade is, dus om niet. Je hoeft er helemaal niets voor de doen, maar je moet het wel willen ontvangen.

Ontvangen is voor de meesten van ons veel moeilijker dan geven. Ik moest denken aan mijn tante Sietske. In de jaren dertig ging zij als kloosterzuster naar Nederlands Indië om daar in de missie te werken. Daar heeft zij met veel vreugde haar werk verricht en met veel liefde gastvrijheid verleend aan veel mensen. Na een ongeveer vijftig jaar kwam zij terug naar Nederland om van een welverdiende oude dag te genieten. De eerste jaren heeft ze dat met volle teugen gedaan, want van het leven genieten kon zij als de beste. In haar laatste jaren werd zij ziek, bedlegerig en afhankelijk. Toen ik een keer bij haar op bezoek was, vertelde ze: “Pier, ik heb altijd andere mensen geholpen, nu word ik zelf geholpen. Dat is niet makkelijk voor me.” Zo zal het velen van ons ook vergaan. Geven is gemakkelijker dan ontvangen.

Kunnen ontvangen is accepteren, dat je niet alles zelf in de hand hebt. Het is weten dat je afhankelijk bent van anderen, dat je niet in staat bent jezelf gelukkig te maken. Het is nederig zijn en weten dat de wereld niet om jou draait. Kunnen ontvangen is weten dat alles genade is en dat maakt je dankbaar. Als wij kunnen ontvangen, maken we ons inderdaad geen zorgen over morgen. Dan leven we in het vertrouwen op Gods voorzienigheid. En ondertussen doen we gewoon ons werk en houden we van onze medemensen, omdat we hen willen laten delen in de overvloed die wij zelf ontvangen. Amen.

27 februari 2011