Gelukkig worden; Mt 5,1-12a
Lange tijd zijn de zaligsprekingen vooral gezien als een belofte aan hen die het in het aardse leven moeilijk hebben. Zij zullen gelukkig zijn in het leven na de dood. Tegenwoordig wordt er anders tegenaan gekeken. Ook tijdens het aardse leven mogen wij streven naar geluk. Recente Bijbelvertalingen gebruiken het woord gelukkig in plaats van zalig. We accepteren het ook niet meer dat mensen in moeilijkheden met de belofte van een gelukkig eeuwig leven worden afgescheept. Ook hun aardse leven verdient verbetering en daarin ligt een opdracht voor ons mensen.
Op het eerste gezicht zijn het nogal merkwaardige uitspraken die Jezus doet. Ze komen niet overeen met onze wereldse maatstaven en de wereldse manier van kijken. Ze sluiten aan bij het optreden van Jezus en wat Hij tot stand brengt: “blinden zien en lammen lopen, melaatsen genezen en doven horen, doden staan op en aan armen wordt de Blijde Boodschap verkondigd” (Mt 11,5). Het gaat niet om de wereldse wijze van kijken, maar om de wijze van kijken van God. Het gaat om het ware geluk en de ware zaligheid.
De zaligsprekingen kunnen we ook zien als een zelfportret van Jezus. Ze beschrijven zijn karakter, zijn optreden en de situatie waarin Hij zich bevindt. Zo beschrijven zij ook wat het inhoudt Hem na te volgen. Jezus is voor ons de weg tot een deugdzaam en gelukkig leven. Met de Bergrede wordt meteen de toon gezet. Jezus komt niet met een aangepaste en verbeterde wetgeving; Hij maakt duidelijk dat het primair gaat om onze houding. De Bergrede is ook de aankondiging van het Rijk der hemelen, het Rijk van liefde en gerechtigheid.
Vijf jaar geleden schreef paus Franciscus de exhortatie ‘Verheugt u en juicht’. Hierin roept hij ons op ons leven te heiligen. De zaligsprekingen noemt hij de weg voor de christen, de weg van heiliging. Het is een weg die tegen de stroom in gaat. De paus schrijft: “Jezus legde met grote eenvoud uit wat het betekent om heilig te zijn. Hij deed dit toen Hij ons de zaligsprekingen gaf. De zaligsprekingen zijn als de identiteitskaart van de christen.” (63) “Het woord ‘gelukkig’ of ‘zalig’ wordt zo een synoniem voor ‘heilig’. Het geeft uitdrukking aan het feit dat zij die God trouw zijn en zijn woord naleven, door hun zelfgave het werkelijke geluk verkrijgen.” (64) “Hoewel de woorden van Jezus ons poëtisch mogen raken, zij gaan duidelijk in tegen de manier waarop de dingen gewoonlijk in onze wereld gaan. (…) We kunnen ze alleen praktiseren wanneer de heilige Geest ons met zijn kracht doordringt en ons bevrijdt van onze zwakheid van zelfgerichtheid, gemak en trots.” (65)
We kunnen de zaligsprekingen lezen als een opsomming van deugden die ons worden aanbevolen om goede en gelukkige mensen te worden. We kunnen er de volgende deugden in herkennen: eenvoud en bescheidenheid, gevoeligheid voor het leed en kwaad in de wereld, zachtmoedigheid, gerechtigheid, barmhartigheid, wijsheid en eerlijkheid, vredelievendheid, standvastigheid en moed. Dit alles gaat in tegen de wereldse strevingen gericht op rijkdom, macht en roem. Jezus wijst ons een andere weg, Jezus wijst ons zijn weg ten leven, de weg van een leven in liefde en waarheid. De zaligsprekingen zijn niet alleen een belofte voor de toekomst maar ook voor het heden waarin het Rijk der hemelen, het Rijk Gods soms heel nabij is, het heden waarin we Gods nabijheid kunnen ervaren.
Jezus maakt duidelijk dat het primair gaat om onze houding die gestalte krijgt in de deugden die we beoefenen. De deugden helpen ons om ons streven naar het goede leven met vallen en opstaan vorm te geven. De zaligsprekingen maken ons duidelijk dat wij ook werkelijk gelukkig worden van dit streven naar het goede. Amen.
Diaken Pier Tolsma 