Mens en natuur

Onlangs verscheen een brief van paus Franciscus gericht aan alle mensen. Deze encycliek draagt de titel ‘Geprezen zijt Gij’. Deze woorden komen uit het Zonnelied, een loflied op God en zijn schepping, geschreven door Franciscus van Assisi. De paus beschrijft de bedreigingen die uitgaan van klimaatverandering, temperatuurstijging, vervuiling van water en verlies van biodiversiteit. Deze bedreigingen, waaraan de mens medeschuldig is, treffen alle mensen maar vooral de armen. “Nooit hebben wij ons gemeenschappelijk huis zo mishandeld en beschadigd als in de laatste twee eeuwen.”

Ons wereldbeeld is van grote invloed op de wijze waarop wij met de wereld omgaan. Paus Franciscus schrijft: “dat het menselijk leven op drie fundamentele en nauw met elkaar verbonden relaties gebaseerd is: met God, met de naaste en met de aarde zelf.” De mens is deel van de schepping, is ervan afhankelijk en draagt er verantwoordelijkheid voor. De schepping is aan de mens gegeven om haar te ontwikkelen en met respect te beheren. De schepping is er voor alle mensen, nu en in de toekomst. Dit vraagt een andere manier van denken, een culturele revolutie. Teveel wordt ons denken beheerst door wetenschap en technologie, door geld en markt. Wetenschap en technologie zijn geschenken van God, maar vragen om verantwoord gebruik met respect voor mens en natuur. Mensen en schepping mogen niet ondergeschikt zijn aan winstbejag en eigenbelang.

Omdat alles nauw met elkaar verbonden is, pleit de paus voor een integrale ecologie met duidelijk respect voor menselijke en sociale aspecten. De natuur staat niet los van de mensen. Het milieu is de samenhang tussen de natuur en de mensen die er leven. De natuur heeft niet alleen gebruikswaarde voor de mens, maar is ook waardevol op zichzelf. Daarnaast vragen ook de culturen van de verschillende volkeren bescherming. Een integrale ecologie hangt direct samen met vrede en veiligheid, met stabiliteit en gerechtigheid, met de wijze waarop mensen met elkaar samenleven van dag tot dag, nu en in de toekomst.

Vervolgens beschrijft de paus wegen tot verder gesprek en tot activiteiten om aan de spiraal van zelfvernietiging te ontkomen. Politici en wetenschappers zijn verantwoordelijk voor concrete maatregelen. De paus biedt een moreel kompas aan, niet alleen voor de politiek, maar voor iedere mens. Hierover gaat het laatste hoofdstuk. Wij mensen moeten veranderen en een nieuwe levensstijl aannemen, loskomen van het consumentisme. Mensen zijn “in staat boven zichzelf uit te stijgen, opnieuw voor het goede te kiezen en een nieuwe start te maken.” Zo heeft de paus het over een ecologische bekering. Dit vraagt een ecologische spiritualiteit. “Het gaat om de overtuiging ‘minder is meer’.” Soberheid maakt vrij. Werkelijk geluk wordt gevonden in liefde, vrede en vertrouwen.

Column in De Heraut, 1 juli 2016