De verloren zonen; Lc 15,1-3.11-32

In deze tijd wordt ons voorgehouden dat wij zoveel mogelijk moeten genieten. Vooral als je met pensioen bent, mag er geen dag voorbij gaan zonder te genieten. Alles moet leuk zijn! Je moet zoveel mogelijk leuke dingen doen.

Dat moet die jongste zoon ook hebben gedacht. Dat kost natuurlijk een paar centen, maar die heeft pa wel. Dus vraagt hij om zijn erfdeel en trekt de wereld in: van nu af wordt het elke dag genieten! Hij “vertrok naar een ver land. Daar verkwistte hij zijn bezit in een losbandig leven.” Meer vertelt het verhaal niet. We komen niet te weten of de jongste zoon ook echt genoten heeft. We weten niet of het hem gelukkig heeft gemaakt. Het woord ‘verkwisten’ kan verwijzen naar een zekere dwangmatigheid: meer genieten en nog meer genieten, sensaties en nog grotere sensaties. Toen alles op was en hij gebrek leed, zat hij in ieder geval niet na te genieten van zijn wilde leven. Het gaf hem geen napret en geen aangename herinneringen. Nee, hij dacht terug aan zijn vroegere leven: het leven bij zijn vader thuis. Dat was blijkbaar het goede leven, daar was hij gelukkig geweest.

Daar tegenover staat de oudste zoon. Deze doet braaf zijn plicht. Nooit springt hij uit de band. Nog geen bokje wordt er geslacht om met zijn vrienden feest te vieren. Terwijl ook hij zijn erfdeel heeft gekregen en dus geld genoeg heeft. Zijn vader zegt tegen hem: “alles wat van mij is, is ook van jou.” Ook deze zoon is niet gelukkig.

De jongste zoon denkt zijn geluk te vinden in een leven vol passie, sensaties en genietingen. De oudste denkt dat braafheid tot het uiteindelijke geluk zal leiden. Beiden worden teleurgesteld in hun verwachtingen. Beide wegen leiden niet tot het geluk. De enige die gelukkig is in dit verhaal, is de vader. Hij houdt van zijn twee zonen. Ze brengen hem verdriet, maar ook vreugde, werkelijk geluk. De vader ontloopt het leven niet. Hij vlucht niet in de roes van het genieten en de sensatie. Hij keert zich ook niet van het leven af door alleen maar braaf zijn plicht te doen. De twee zonen leven niet; ze zijn dood. Zij zijn bang voor het ware leven en zijn gevlucht, de een in de roes, de ander in de braafheid.

Afgelopen donderdag spraken we hier in de pastorie over hoe je een goed mens kunt zijn. Deze eerste avond van een serie van drie ging over ‘God is liefde’. Onder die titel heeft paus Benedictus zeven jaar geleden zijn eerste encycliek ‘Deus caritas est’ geschreven. De paus onderscheidt in de liefde twee facetten die wezenlijk met elkaar verbonden zijn. Ten eerste de begerende, de opstijgende liefde die uit de menselijke natuur voortkomt: de eros. En ten tweede de schenkende, de neerdalende liefde die van God komt: de agape. De eros is de liefde van de verliefdheid en van de erotiek. De eros is primair op de persoon zelf gericht, het is vooral eigenliefde. De agape is op de ander gericht, zij is belangeloos. De agape is de naastenliefde. De eros geeft een roes van korte duur. De agape geeft blijvend geluk. De agape leidt tot een blijvende relatie en verbondenheid met de naaste en met God.

Terug naar het Evangelie. Het moge ondertussen duidelijk zijn dat er niet sprake is van één verloren zoon. Dit verhaal gaat over twee verloren zonen. De jongste heeft zijn leven verloren in de korte termijn sensatie. De oudste verliest het leven door vermijding. Hij ontloopt het leven. Doordat hij zichzelf niet wil liefhebben, kan hij ook zijn naaste niet liefhebben: zonder eros geen agape. De jongste komt tot inkeer. Hij erkent dat hij een verkeerde weg gekozen heeft en keert terug naar zijn vader om hem vergeving te vragen. Hij doet een beroep op de liefde van zijn vader. Hiermee stelt hij zich open voor de schenkende liefde. Door deze liefde te ontvangen zal hij daarna in staat zijn zelf ook liefde te geven. Alleen door liefde te ontvangen zijn wij in staat liefde te geven. De oudste zoon heeft nog een weg te gaan. Hij is niet in staat de liefde van zijn vader te ontvangen. Hij kan daardoor ook zijn broer niet liefhebben en noemt hem “die zoon van u”. Zijn vader geeft echter de moed niet op en heeft het over “die broer van je” die dood was en weer levend is geworden, verloren was en is teruggevonden. De vader hoopt ook zijn oudste zoon tot leven te brengen.

Ons menselijk leven is lang niet altijd eenvoudig. Voortdurend is er de verleiding van het kortdurende genot. De twee zoons maken twee geheel verschillende keuzes. De jongste kiest de weg van het najagen van het kortdurende genot en de oudste kiest voor het tegenovergestelde. Hij is bang voor de verleiding, bang voor het genot en probeert het tot het uiterste te vermijden en te ontlopen. Beiden zitten op een doodlopende weg. Zoals vaak ligt de waarheid in het midden. Wij zijn mensen en moeten leven als mensen. Maar wij lijken ook op God, zijn naar zijn beeld geschapen en ook in onze levenswijze moeten wij op God lijken.

De paus schreef in zijn encycliek dat eros en agape, menselijke en goddelijke liefde innig met elkaar verbonden zijn. Zij kunnen niet zonder elkaar. Wij moeten de eros niet uit ons leven wegbannen, maar haar in toom houden. Wij moeten ons niet verliezen in de eros. Vanuit de eros komen wij tot de agape, vanuit de menselijke tot de goddelijke liefde. Dit is een proces dat een leven lang duurt. Dit is ook de weg die gehuwden met elkaar gaan. Vanuit de eerste verliefdheid groeien zij tot een wezenlijke verbondenheid met elkaar, van eigenliefde groeien zij naar de schenkende liefde voor elkaar.

Zoals elk proces is ook deze weg een ontdekkingstocht. In Jezus Christus hebben wij een voorbeeld. Hij heeft ons voorgeleefd hoe wij een leven van liefde kunnen leiden. Maar nog steeds moeten wij zelf dat voorbeeld naar onze eigen situatie vertalen en dat betekent dat wij zelf keuzes moeten maken en dat wij daarbij fouten maken net als de twee verloren zonen. Maar altijd is er de liefde van God, de schenkende liefde, de neerdalende liefde die altijd weer vergeving schenkt en ons een nieuwe start gunt. Amen.