Sint Maarten

Het verhaal is ons bekend. De jonge Martinus ontmoet als Romeins soldaat op een winterse dag een vrijwel naakte bedelaar bij de poort van Amiëns. Bij gebrek aan geld geeft hij de helft van zijn legermantel aan de bedelaar. ’s Nachts droomt hij dat hij Jezus ziet, gekleed in zijn halve mantel. De doopleerling Martinus begrijpt nu wat de woorden van Jezus betekenen: “Voorwaar, Ik zeg u: al wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders, hebt gij voor Mij gedaan.” (Mt 25,40)

Een maand geleden verscheen de eerste exhortatie van paus Leo XIV. Deze brief aan alle christenen met de titel ‘Dilexi te’ (“Ik heb je liefgehad”) gaat over de liefde voor de armen. De paus schrijft: “We mogen onze waakzaamheid ten aanzien van armoede niet laten verslappen. We maken ons met name zorgen over de ernstige omstandigheden waarin veel mensen verkeren als gevolg van een gebrek aan voedsel en water. Elke dag sterven duizenden mensen aan de gevolgen van ondervoeding. Ook in rijke landen zijn de cijfers over het aantal armen zorgwekkend. (…) Ook christenen laten zich vaak meeslepen door houdingen voortkomend uit wereldse ideologieën of politieke en economische benaderingen die leiden tot onrechtvaardige generalisaties en misleidende conclusies. (…) We mogen de armen niet vergeten, we moeten delen in de levende stroom van de Kerk die voortkomt uit het evangelie en altijd en overal vruchtbaar is.”

Paus Leo pleit voor een Kerk van en voor de armen. Hij roept ons op de armen lief te hebben. Armoede is niet alleen een financieel probleem. Het gaat ook om zorg voor zieken, gevangenen en migranten. “Voor christenen zijn de armen niet zomaar een sociaal probleem: zij zijn deel van onze familie. Het zijn onze armen. Onze relatie met hen kan niet worden gereduceerd tot zomaar een activiteit of taak van de Kerk.” Paulus wijst ons erop dat wijzelf de Kerk zijn: “Gij zijt Gods bouwwerk. (…) De tempel van God is heilig en die tempel zijt gij.” (1 Kor 3,9b-17) De voorkeursoptie voor de armen, de liefde van de Kerk voor hen, spoort ons aan tot verbondenheid met hen.

Armen zijn geen onderwerpen van liefdadigheid of probleemgevallen. Het zijn mensen die hun eigen leven vormgeven. Christelijke armenzorg is geen instrumentele bezigheid. Het is geen bureaucratische voorziening. Het gaat om het aangaan van relaties met mensen. Het gaat om daden van liefde. Dit is de essentie van de werken van barmhartigheid. Dit is ook wat Sint Maarten heeft ervaren. In de arme ontmoeten wij Jezus zelf. “Voorwaar, Ik zeg u: al wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders, hebt gij voor Mij gedaan.” De paus wijst erop “dat men God niet kan liefhebben zonder die liefde uit te breiden tot de armen”. Het beste antwoord op Gods liefde voor ons is de liefde voor de naaste. In de liefde voor de naaste wordt onze liefde voor God zichtbaar. De apostel Johannes schrijft: “God is liefde: wie in de liefde woont, woont in God en God is met hem.” (1 Joh 4,16).

Daden van liefde, de werken van barmhartigheid zijn relationeel. Er zijn twee partijen in het geding: de gever en de ontvanger. Beide partijen zijn op elkaar betrokken. Beiden zijn mensen met een gezicht. De liefde voor de arme valt samen met de liefde voor de Heer. Jezus zegt: “Armen hebt gij altijd in uw midden.” (Mt 26,11) En Hij belooft zijn leerlingen: “Ik ben met u alle dagen.” (Mt 28,20) Het contact met mensen zonder aanzien, schrijft de paus, is een fundamentele manier om de Heer te ontmoeten. Jezus heeft ons nog steeds iets te zeggen via de armen.

We moeten de keuze voor de armen voortdurend in gedachten houden. Deze liefdevolle aandacht is het begin van oprechte zorg voor hen en de basis voor ons streven naar hun welzijn. “Liefdadigheid is geen mogelijke keuze, maar een voorwaarde voor ware eredienst.” Bij het Laatste Avondmaal gaf Jezus ons het voorbeeld. Voetwassing en Eucharistie zijn wezenlijk met elkaar verbonden.

De heilige pater Titus Brandsma schreef: “Wij zijn niet geroepen om grootse en opvallende dingen te doen, maar om de gewone dingen op grootse wijze te doen.” Dit is ook het voorbeeld van Sint Maarten. Hij was groot in het kleine. Met een klein gebaar van barmhartigheid heeft Sint Maarten zijn liefde voor Jezus getoond. Het is aan ons om ieder voor zich en samen met elkaar naar eigen draagkracht daden van liefde te verrichten en zo samen een netwerk van liefde te vormen in deze tijd in onze maatschappij. Amen.