De bestuurscultuur van de Kerk

Op het moment dat ik deze column schrijf is het conclaaf nog gaande. Ondertussen lees ik de net verschenen Nederlandse vertaling van het slotdocument van de synode over de synodale Kerk. Een mooi moment om eens stil te staan bij de wijze waarop de r.-k. Kerk bestuurd wordt. Het eerste wat opvalt is dat de Kerk een uitermate vlakke bestuursstructuur heeft: de wereldkerk met de paus, de bisdommen met hun bisschoppen en de parochies met hun pastoors. De grote mate van autonomie van iedere bestuurslaag blijkt bij uitstek uit de uitgebreide procedures om bisschoppen en pastoors uit hun functie te ontslaan. De Kerk kent zeker een hiërarchische ordening maar wel van een andere orde dan ik vanuit het bedrijfsleven gewend ben. Daar kun je binnen een dag op straat staan. In De Volkskrant van 7 mei schreef Frank van den Heuvel over het conclaaf als “een zorgvuldig proces met een mix van urgentie en weloverwogen handelen”. De opeenvolgende stemrondes zorgen voor een goede balans van continuïteit en verandering. Er is oog voor de situatie van de Kerk en de daarbij benodigde persoonlijkheid van de paus. Volgens hem kunnen bedrijfsdirecties hier nog van leren.

In het slotdocument van de synode lees ik het volgende: “We leven in een tijdperk gekenmerkt door toenemende ongelijkheden, groeiende ontgoocheling over traditionele bestuursmodellen, teleurstelling over het functioneren van de democratie, groeiende autocratische en dictatoriale tendensen, overheersing van het marktmodel zonder oog voor de kwetsbaarheid van mensen en van de schepping, en de verleiding om conflicten met geweld eerder dan met dialoog op te lossen. Authentieke synodale praktijken stellen christenen in staat een cultuur te ontwikkelen die kritisch-profetisch is ten aanzien van het dominante denken en zo een unieke bijdrage levert aan het vinden van antwoorden op de vele uitdagingen waar hedendaagse samenlevingen voor staan en aan de opbouw van het algemene welzijn.”

Nog voor ik de laatste letter op papier zet, zie ik witte rook op het journaal en een uur later staat paus Leo XIV op het balkon. Hij spreekt over vrede, over bruggen bouwen door dialoog en ontmoeting en over een synodale en missionaire Kerk. Zijn pastorale houding verwoordt hij als augustijn met de woorden van Sint Augustinus: “Met u ben ik christen, voor u ben ik bisschop.” Later op de avond realiseer ik me dat dit de eerste paus is die jonger is dan ik ben.

Artikel in het maandblad van de KBO Voorburg, Contact juni 2025