De waarheid ontmoeten; Joh 1,1-18

Vannacht werd het verhaal van de geboorte van Jezus verteld met de woorden die Lucas heeft opgeschreven. Een heel menselijk verhaal over aanstaande ouders op reis. Deze ouders vinden onderdak in een stal. Daar wordt het kind geboren. Van dat kind zegt de engel: “Heden is u een Redder geboren, Christus de Heer.” (Lc 2,11) Deze ochtend horen hetzelfde verhaal vertelt door Johannes. Johannes vertelt het op een geheel andere manier. Hij gebruikt geheel andere woorden: “Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond.” Met deze tekst dringt Johannes diep door in het mysterie van de menswording van God. Hij gebruikt hierbij de woorden ‘woord’ en ‘vlees’.

‘Woord’ is de vertaling van het Griekse ‘logos’. Logos heeft een bredere betekenis dan ons ‘woord’. Het betekent ‘woord’, maar ook ‘kennis’ en het vermogen om te kennen. Aan het einde van zijn leven, aan het Laatste Avondmaal verbindt Jezus Gods Woord met waarheid. “Uw woord is waarheid.” (Joh 17,17) En van Zichzelf zegt Hij: “Ik ben de weg, de waarheid en het leven.” (Joh 14,6) Gods Woord, de waarheid wordt mens, een mens van vlees en bloed. Het woord vlees wijst op de lichamelijkheid van Jezus. Jezus is geen geest, geen mythologische figuur. Hij is ook geen hologram, geen product van kunstmatige intelligentie. Hij is waarlijk een mens, een mens van vlees en bloed. Ook de woorden ‘Woord’ en ‘Licht’ zijn direct met elkaar verbonden. Denk aan de tekst uit Psalm 119: “Uw woord is een lamp voor mijn voeten, een licht op mijn pad.” Jezus is zowel het Woord als het Licht.

De menswording van God is nodig om ons tot de waarheid te brengen. De Wet van Mozes gaf leefregels. De komst van Jezus in de wereld brengt ons tot de waarheid zelf. In Jezus wordt Gods waarheid geopenbaard. Juist in onze tijd is dit een belangrijk gegeven. Er is veel verwarring over wat waarheid is en wat waar is. Onze wereld verkeert wat dat betreft in duisternis. Toch blijven mensen naar waarheid zoeken. Paus Franciscus schreef in 2013 in de encycliek Lumen fidei: “In de huidige cultuur zijn we vaak geneigd enkel de technologie als waarheid te aanvaarden: wáár is wat de mens met zijn wetenschap kan maken en meten.” Vervolgens heeft de paus het over individuele waarheid. Je hoort vaak: ‘Ieder zijn eigen waarheid.’ De paus schrijft: “De grote waarheid, die het geheel van het persoonlijk en maatschappelijk leven verklaart, wordt met argwaan bejegend. (…) Men is niet meer geïnteresseerd in de vraag naar de universele waarheid, die ten diepste ook de vraag naar God is.”

Ondertussen zijn we al weer tien jaar verder. Nu wordt er beweerd dat wetenschap ook maar een mening is. Daarnaast is er de opkomst van kunstmatige intelligentie, zijn er volop complottheorieën en zaaien trollen onrust op internet. Het wordt steeds moelijker nepnieuws van echt te onderscheiden. Wat is waarheid? Wat is waar? Waarheid bestaat niet uit de verzameling feiten die je op internet vindt. Waarheid is meer dan kennis. Waarheid heeft te maken met verstaan. Daar heb je elkaar voor nodig. Hoe begrijpen wij, hoe verstaan wij de wereld om ons heen. Paus Franciscus wijst op de relatie van de waarheid met de liefde. Liefde en waarheid kunnen niet zonder elkaar. “Liefde en waarheid kan men niet scheiden; zonder liefde wordt de waarheid koud, onpersoonlijk en belastend voor het concrete leven van een mens.”

De zoektocht naar waarheid vraagt om relaties, vraagt om dialoog. Zo komen we tot gezamenlijke en gedeelde kennis, tot een zienswijze vanuit het perspectief van een gemeenschappelijke kijk op de wereld. Dat vraagt dat we elkaar als mensen ontmoeten. Dat we met elkaar in gesprek gaan en ons leven met elkaar delen. Het vraagt niet alleen om een ontmoeting van hoofd tot hoofd, een ontmoeting van geest tot geest. Het vraagt ook om een ontmoeting van hart tot hart, een ontmoeting van vlees tot vlees. Het vraagt een fysieke ontmoeting, om lichamelijke aanwezigheid. Het vraagt ook dat we met elkaar eten en drinken. Ontmoeting is ook nodig om te ontsnappen aan de groeiende tweedeling in onze samenleving en aan de groeiende polarisatie. Niemand heeft de waarheid in pacht. De waarheid ligt ook niet in het midden in het compromis. De waarheid ligt buiten ons zelf. We moeten er samen naar zoeken.

Juist in het elkaar ontmoeten is Jezus ons voorgegaan. Hij was en is nog steeds lichamelijk onder ons aanwezig. Hij is aanraakbaar en raakt zelf de mensen aan. Op deze wijze wordt Hij ook in ons geboren. Hij die de waarheid zelf is. Zo laat Hij ons Gods heerlijkheid aanschouwen. De Eniggeboren Zoon, Hij doet ons God kennen. Laten ook wij ons door Hem aanraken.

Ik wens u allen een zalig Kerstfeest. Amen.