Eenvoud is het kenmerk van het ware

Het motto van de Leidse hoogleraar en medicus Herman Boerhave (1668-1738) luidt ‘Simplex sigillum veri’ (Eenvoud is het kenmerk van het ware). De oorsprong van dit motto is onbekend. Waarschijnlijk is het ouder dan Boerhave. In ieder geval komen we de gedachte ook al tegen bij Ockhams scheermes (de wet van de spaarzaamheid). De franciscaanse filosoof Willem van Ockham (1288-1347) stelde dat een eenvoudige oplossing altijd de voorkeur heeft boven een ingewikkelde. Hij ontleende het idee aan Aristoteles.

Mensen zijn geneigd eenvoud boven complexiteit te stellen, eenheid boven verscheidenheid. Dat zie in de mode. Hoezeer iedereen naar unieke zelfverwezenlijking streeft, zie heel veel mensen in vrijwel identieke kleding rondlopen. Kwalijker wordt het als zich dit uit in discriminatie van alles wat anders is. Ook in de zoektocht naar waarheid wordt gezocht naar eenduidigheid. Dit geldt zeker voor de wetenschap. Denk aan het willen unificeren van de verschillende krachten binnen de natuurkunde. Ook daarbuiten bepaalt dit idee het denken van mensen. Denk hierbij aan complotdenkers. Eenvoud en enkelvoudigheid wordt als positief gezien en complexiteit, veelvoud en verscheidenheid als negatief. Voor Meister Eckhart (1260-1328) vallen veel en veelheid onder het onvolmaakte. Daartegenover horen het ene of de eenheid bij Christus, de Zoon, de Waarheid. Zijn denken is verwant aan dat van Augustinus.

Hiertegenover staat het denken van de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu. Hij hield op 3 december 2008 in Den Haag de Haagse Burgerschapslezing. Heel enthousiast sprak hij over de schepping als een ‘orgie van creativiteit’ en een ‘vloed van verscheidenheid’. Een verscheidenheid die leidt tot een netwerk van onderlinge afhankelijkheid. Geen enkel deel van de schepping heeft betekenis los van het geheel. Geen enkele mens kan zonder de anderen. Tutu stelde dat God ons met de menswording van zijn Zoon vraagt zijn droom te realiseren: de droom van onderlinge afhankelijkheid van heel de schepping, de droom van verbondenheid van alle mensen met elkaar. Met vrede en eenheid realiseren we Gods droom: alle mensen levend in verbondenheid met elkaar en met respect voor de schepping waarvan zij afhankelijk zijn, en geen enkele mens die wanhoopt. Voor de gelovige is God liefde, waarheid en eenheid en is de schepping veelheid en verscheidenheid. De drie-ene God is niet alleen eenheid. Hij is in zichzelf ook relatie en gemeenschap. Door de liefde groeit er ook in de schepping eenheid in verscheidenheid.

Artikel in het maandblad van de KBO Voorburg, Contact oktober 2024