Het ware, goede en schone

Mensen zijn op zoek naar waarheid, maar wat verstaan we onder waarheid? De Leidse rechtsfilosoof Andreas Kinneging definieert waarheid als volgt: “Waarheid is in abstracto het kenmerk van een juiste uitspraak over de werkelijkheid. Een ware uitspraak is dus een uitspraak die overeenstemt met de feitelijke werkelijkheid.” We gebruiken het woord waarheid echter ook in een veel bredere betekenis. Als we het hebben over de waarheid van het leven, hebben we het eerder over de zin en het doel van het leven, over liefde en over goed en kwaad. Als we het hebben over de ‘ware’ dan hebben het over iemand die bij ons past: ‘de ware Jacob’. Het gaat om de meest fundamentele vragen die een mens zich kan stellen.

Voor Griekse filosofen als Plato en Aristoteles ging het om het ware, goede en schone. Het verlangen van de filosoof is volgens Kinneging erop gericht “inzicht te verweven in het eeuwig en onveranderlijk Ware, Goede en Schone en daar aldus spiritueel deel aan te hebben. Die laatste is voor Plato de waarlijk, hoogste vorm van liefde.” Deze transcendente begrippen worden ook door christelijke denkers als Augustinus en Thomas van Aquino gebruikt. Zij verbinden het ware, goede en schone met God. God is het ware, goede en schone. Jezus Christus zegt van zichzelf: “Ik ben de weg, de waarheid en het leven.” (Joh 14,6) De apostel Johannes schrijft: “God is liefde.” (1 Joh 4,8)

De mens is op zoek naar en gericht op het ware, goede en schone. Het dient als de maat voor zijn denken en handelen zijn leven te bepalen. De mens weet zich geroepen het ware, goede en schone in de wereld gestalte te geven en er zo deel aan te hebben. Dit geeft ook richting aan de kunst. Kinneging schrijft: “Kunst moet iets zeggen over het tijdloze, eeuwige en universele Goede, het Schone en het Ware. Kunst is een pad naar een dieper inzicht daarin.”

In de moderniteit raken het idee van het ware, goede en schone onder invloed van het denken van de Verlichting en de Romantiek uit beeld. Nu staat het individu centraal en gaat het om begrippen als vrijheid, gelijkheid en zelfontplooiing. Het wetenschappelijk denken is de norm geworden, maar is dat de weg die we werkelijk willen gaan? Is het leven niet meer dan enkel wetenschap en rationaliteit?

Artikel in het maandblad van de KBO Voorburg, Contact september 2024